Cesárea Garbuno Arizmendi

Cesárea Garbuno Arizmendi, Errenteria, 1846/02/25 – Donostia, 1933/01/26. Oiartzungo bailarako finka eta baserri askoren jabe zen familia aberats batetik zetorren.

Aitona bi aldiz izan zen Errenteriako alkate, eta herriko burdindegi baten eta hiltegiaren esleipendun izan zen. Bizitza osoan ikusi zuen bere etxean negozioak egiten.

1863an Ramon Londaizekin ezkondu ondoren, familiarengandik urrundu eta Londaiztarren espiritu ekintzaileaz kutsatu zen. Ramon hiltzen denean, berak hartzen du lekukoa, hirietan jartzen hasia zen argiteria publikoak eskatuko zuen petrolioa hornitzeko.

Senarraren bazkideetako batekin, 1883an enpresa bat sortu zuen Pasaian, Molinao itsasadarraren hondoan, milioi bat pezetako kapitalarekin, garai hartarako astakeria bat alegia: "Luciano Mercader y Viuda de Loinaz". Negozioa petrolioaren fintzean zegoen, parafina lortzeko, petrolio gordinetik abiatuta, 1897ra arte ez zen hasi gasolinen eta gasolioen merkataritza, lurreko garraiorako motorren erregai gisa. Bi bazkideek Espainiako lehen petrolio-ontzia erosi zuten. Lucianoren heriotzarekin, “Viuda de Londaiz y sobrinos de L. Mercader" izena hartu zuen.

Cesárea ikuspegi handiko enpresaria izan zen, Primo de Riveraren diktaduran CAMPSAn (Compañía Arrendataria del Monopolio del Petróleo, S.A.) sartu zen, eta petrolio-produktuen banaketan soilik jardun zuen. Irin-industrian ere aritu zen, eta Papelera Españolako akziodun garrantzitsua izan zen baita.

1933an hil zen, laurogeita zazpi urterekin, Villa Londaiz izeneko jauregitxo batean, Mirakontxa inguruan, Donostiako badiara begira.

Bere garaira aurreratutako enpresa-ikuspegiarekin eta konbentzioei aurre egitera eraman zuen espiritu ekintzailearekin, Cesárea Garbuno Arizmendik ondare ezabaezina utzi zuen bere garaiko historia ekonomikoan. Bere bizitzak, lan nekezak eta berrikuntzak markatuta, iraun egiten du iraunkortasunaren eta arrakastaren adibide gisa.